Wat zijn portretrechten?
Wanneer is sprake van schending van portretrecht?
Als de afgebeelde persoon herkenbaar op een foto staat die is gemaakt en deze wordt gepubliceerd, dan kan sprake zijn van schending van portretrecht. Hierbij moet worden vastgesteld of het portret in opdracht is gemaakt of niet en of privacy zwaarder weegt dan vrijheid van meningsuiting.
Als de foto in opdracht is gemaakt is sneller sprake van schending van rechten, dan wanneer een afbeelding niet in opdracht is gemaakt. Dit kan zijn bij evenementen of filmen op straat en daarmee de openbare weg.
Als privacy wordt geschonden of iemand een redelijk belang heeft om publicatie tegen te houden, kan sprake zijn van het schenden van rechten en mag je het portret mogelijk niet openbaar maken. Bekende mensen, zoals sporters en artiesten kunnen naast het redelijk belang ook nog commerciële belangen hebben om publicatie tegen te houden.
Van schending van portretrecht is dus sprake als iemand publicatie wil verbieden op grond van het:
- redelijk belang
- commercieel belang
Wat kun je doen bij schending van je portretrechten?
- Sommatiebrief met onthoudingsverklaring
- Dagvaarding met dagvaardingsprocedure in kort geding
- Verbod op publicatie
- Schadevergoeding
Welke schadevergoeding kun je bij inbreuk eisen?
De hoogte van de schadevergoeding zal vaak door de rechter worden vastgesteld. Twee bekende voorbeelden zijn de Schipholterreurfoto en een man die over de Wallen liep toen hij op weg was naar de trein en vervolgens in de krant kwam te staan onder het kopje ‘Loeren naar de hoeren’.
In beide gevallen werd geoordeeld dat privacy zwaarder woog dan de vrijheid van meningsuiting van de fotograaf en dat je dus niet zomaar elke foto op straat kan maken en mag publiceren.
De vergoedingen hierbij zijn laag met 1500 tot 2500 euro.
Als er naast het redelijk belang ook een commercieel belang bij komt kijken kan het om veel hogere schadevergoedingen gaan. De vergoeding is dan afhankelijk van wat het in vergelijkbare opdrachten waard bleek en kan daardoor tienduizenden euro’s bedragen.
Welke soorten portretten zijn er?
Het portretrecht, dat we terugvinden in artikel 19 tot en met 21 van de Auteurswet, maakt onderscheid tussen twee soorten rechten op portretten. Dit zijn:
- Portretrecht in opdracht
- Portretrecht niet in opdracht
In opdracht
Van portretten in opdracht is sprake als een fotograaf een professionele fotoshoot maakt. Portretten die in opdracht zijn gemaakt mogen enkel worden getoond en verveelvoudigd nadat toestemming van de geportretteerde is gegeven door iedereen die herkenbaar in beeld is. Daarnaast moet ook de maker van het portret hiermee akkoord zijn. De uitleg over ‘rechten in opdracht’ staat in artikel 19 en 20 Aw.
Niet in opdracht
Portretten die niet in opdracht zijn gemaakt mogen zomaar geplaatst worden. Hierbij moet dan wel rekening worden gehouden met de belangen van mensen of dieren die herkenbaar in beeld zijn. Als zij een redelijk belang hebben om de publicatie tegen te houden, dan mag worden geëist dat dit wordt verboden. Als de foto al is geplaatst kan een vergoeding worden gevorderd, maar in principe kan dus zonder toestemming een afbeelding worden geplaatst.
Goed voorbeeld als uitleg is de zaak die Louis van Gaal aan heeft gespannen. Zijn foto werd zonder toestemming gebruikt voor een commercial en omdat hij normaal geld vraagt om zijn portret te mogen gebruiken in reclames, was hij van mening dat inbreuk gepleegd was en toestemming nodig was. De rechtbank ging mee in de commerciële belangen en kende een schadevergoeding van 25.000 euro toe.
Overigens heb je niet zomaar recht op een schadevergoeding als je bijvoorbeeld persoonlijk herkenbaar in de krant staat en ook als fotograaf hoef je niet bang te zijn als je foto’s van mensen op straat of op een festival publiceert. Dit mag, als wel rekening wordt gehouden met privacy van mensen.
Die privacy binnen het portretrecht van bekende Nederlanders, artiesten en sporters is dan wel weer veel beperkter dan bij “gewone” Nederlanders.
Portretrecht niet in opdracht staat in artikel 21 Aw.
Hoe werken rechten op portretten op internet?
Het maakt hierbij niet uit of het gaat om een portret van een groep of één persoon. Als de privacy wordt geschonden of de foto belastend kan zijn voor de geportretteerde, dan mag deze wellicht niet gepubliceerd worden. Ook niet op internet dus.
Wat zijn de regels voor afbeeldingen van een kind?
Maar het is niet altijd wenselijk voor kinderen dat ze zomaar overal op internet zijn gezet toen ze klein waren. Ook hier geldt weer het redelijk belang. Staan kinderen bijvoorbeeld naakt op de foto of bij genante situaties, dan kunnen ze eisen dat deze afbeeldingen offline worden gehaald.
Daarnaast roepen schoolfoto’s vaak vragen op. Scholen kunnen groepsfoto’s vaak gewoon online op de website plaatsen. Omdat deze foto’s niet aanstootgevend zijn is dit toelaatbaar, wel wordt scholen aangeraden om de ouders een verklaring te laten ondertekenen dat dit is toegestaan.
Wat zegt het recht over een kind van gescheiden ouders?
Gaat een van beide niet op, dan kan de ouder worden gedwongen om de foto te verwijderen of niet te plaatsen.
Hoe werkt dit tussen werknemer en werkgever?
Als een werkgever wil dat hij foto’s van werknemers zonder meer mag publiceren, dan is het verstandig om toestemming in de arbeidsovereenkomst op te nemen of een quit claim te laten tekenen. Het is een werkgever dus toegestaan om dergelijke zaken op te nemen in de arbeidsovereenkomst van de werknemer. Is dit niet gebeurd, dan rest de quitclaim.
Valt het onder auteursrecht?
Portretrecht is onderdeel van het auteursrecht en staat in artikel 19 tot en met 21 van de Auteurswet.
Hoe werkt dit voor artiesten?
Als fotograaf mag je foto’s maken van artiesten en andere bekende Nederlanders bij optredens of buiten en deze verkopen. Een artiest kan dit wel voorkomen, maar een beroep op privacy zal dan niet sterk staan. Wel kan hij een beroep doen op verzilverbare populariteit.
Stel dat je als fotograaf foto’s maakt van een artiest en deze bijvoorbeeld gebruikt als cover van een DVD, dan zal worden geoordeeld dat de belangen zijn geschonden en kan de artiest of bekend persoon publicatie tegenhouden en een vergoeding vragen.
Hoe werken rechten op portretten bij dieren?
Als een fotograaf foto’s maakt van jouw huisdier, dan heeft hij het auteursrecht op die foto’s en omdat er voor dieren dus geen portretrecht is, kan hij deze gewoon doorverkopen.
Dit is overigens anders als er afspraken over worden gemaakt tussen de eigenaar van het dier en de fotograaf. Dan kan prima een vergoeding overeengekomen worden.
Hebben nabestaanden rechten na de dood van een overleden persoon?
Omdat de vader zelf niet in beeld komt en ook zijn naam niet wordt genoemd, heeft hij geen redelijk belang en kan daarom als nabestaande niet opkomen voor de portretrechten van de overleden persoon.
Hoe werkt portretrecht op Facebook?
Dat staat zo op Facebook. Dat kan doordat een fotograaf van de krant dat erop zet of misschien wel iemand die je helemaal niet kent.
Daar is alleen weinig aan te doen. Zeker als het in de openbare ruimte was. Op straat bijvoorbeeld. De vrijheid van meningsuiting van de fotograaf gaat dan voor jouw privacy en belangen.
Wat moet er in de overeenkomst staan?
In de portretrecht overeenkomst spreken de fotograaf en het model af dat het model tegen een bepaald bedrag gefotografeerd mag worden en dat de fotograaf deze foto’s mag gebruiken en mag doorverkopen.
De quit claim is het gedeelte waarin staat dat de geportretteerde geen beroep zal doen op het portretrecht, zodat de maker beelden mag gebruiken en verveelvoudigen.
