Copyright

Wat houdt het copyright precies in?

Copyright is de Engelse benaming voor wat wij in Nederland het auteursrecht noemen. Dit is het recht van een maker (doorgaans een schrijver, kunstenaar of wetenschapper) om zijn werk te publiceren en te verspreiden. Omdat deze maker bepaalt wat er met het werk gebeurt, moeten derden toestemming vragen voor gebruik en verspreiding ervan. De maker ontvangt daarvoor vaak een vergoeding. De regels omtrent het copyright zijn in de Auteurswet terug te vinden. Deze bestaat reeds sinds 1912 en is sindsdien meerdere malen gewijzigd.

Het auteursrecht

Het auteursrecht behoort tot de rechten die onder het Intellectueel Eigendom (IE) vallen, net als het octrooirecht en het merkenrecht. Het bijzondere van het auteursrecht is echter dat hiervoor geen registratie nodig is, zoals bij een merk of een octrooi wel het geval is. In de Auteurswet worden omtrent het copyright meerdere dingen vermeld, waaronder:

de maker van een werk (of zijn rechtverkrijgende) kan licenties aan derden verlenen die geldig zijn voor het gehele auteursrecht of een gedeelte daarvan
de levering voor gehele of gedeeltelijke overdracht dient middels een daartoe bestemde akte te geschieden
het copyright gaat over bij erfopvolging en is vatbaar voor gehele of gedeeltelijke overdracht

Welke zaken worden door het auteursrecht beschermd?

Het auteursrecht beschermt werken van kunst, wetenschap en letterkunde, maar enkel wanneer deze een oorspronkelijk karakter en een persoonlijk stempel van de maker hebben. Omdat deze vereisten in ons land heel ruim worden uitgelegd, geldt voor bijvoorbeeld vrijwel alle teksten copyright. Onder het auteursrecht vallen onder andere de volgende zaken:

boeken, tijdschriften, brochures, nieuwsbladen en alle andere geschriften
toneelwerken en muzikale werken
choreografische werken
teken- en beeldhouwwerken
filmwerken en fotografische werken
computerprogramma’s

Wanneer is sprake van copyright?

Je hoeft geen formaliteiten te doorlopen om het copyright op een werk te claimen; deze ontstaat immers automatisch op het moment dat je een bepaald werk maakt. Deponering is dus niet nodig, alhoewel je creatie wel aan enkele voorwaarden moet voldoen, wil deze door het auteursrecht beschermd kunnen worden. Behalve het eerder genoemde oorspronkelijke karakter en persoonlijke stempel van de maker, moet het ook voor menselijke waarneming vatbaar zijn. Dit betekent niets anders dan dat het zintuiglijk waar te nemen moet zijn. Een idee in je hoofd is dus niet voldoende.

Wie is de auteursrechthebbende?

In de meeste gevallen is het zo dat degene die het werk vervaardigt, bijvoorbeeld de schrijver van een boek of de tekenaar van een illustratie, de auteursrechthebbende is. Hierop bestaan echter enkele uitzonderingen. Wanneer iemand die in dienstverband werkzaam is een werk in opdracht van een werkgever maakt, is de werkgever de auteursrechthebbende. Het werk moet dan wel voortvloeien uit werkzaamheden die binnen de taakomschrijving van de werknemer vallen. Als zzp’er behoud je zelf het auteursrecht op je werken. Als auteursrechthebbende is het echter wel mogelijk om je werk aan iemand anders over te dragen of om licenties af te geven.

Wanneer is er sprake van inbreuk op copyright?

Over de definitie van inbreuk zegt de Auteurswet het volgende: ‘Als inbreuk op het auteursrecht op het gansche werk wordt beschouwd het verveelvoudigen of openbaar maken van eenig daarin opgenomen afzonderlijk werk, waarop auteursrecht bestaat, door een ander dan den maker daarvan of diens rechtverkrijgenden’. Kort en simpel gezegd: het zonder toestemming verspreiden of verveelvoudigen van creaties is inbreuk. Ben jij de auteur van een werk, dan kun je je tegen dergelijke dingen uiteraard verzetten.

Hoe kun je optreden tegen inbreuk op copyright?

Vind je jouw werk ergens terug, zonder dat iemand daar toestemming voor heeft gevraagd? Dan kun je via de rechter de verdere verspreiding verbieden. Ook kun je een vergoeding vragen voor de schade die je hierdoor hebt geleden. Door het als pdf uploaden van jouw boek op internet door een derde partij ben je bijvoorbeeld boekverkopen misgelopen. Wanneer er sprake is van opzettelijke inbreuk kan het Openbaar Ministerie overgaan tot strafrechtelijke vervolging. Het moet dan wel grootschalige inbreuk betreffen waarmee een groot maatschappelijk belang is gemoeid.

Manieren om op te treden tegen inbreuk

Het starten van een gerechtelijke procedure wegens inbreuk op je copyright kost een hoop tijd en geld. Bedenk van tevoren dus goed of dit het voor jou waard is. Wil je dit toch doen, dan heb je daartoe verschillende mogelijkheden:

het verzenden van een brief waarin je verzoekt de handelingen te staken
een voorlopige voorziening in kort geding: hiertoe kun je overgaan wanneer de eerste optie geen vruchten afwerpt. Na afloop van een kort geding moet een bodemprocedure worden gestart
een ex parte verbod: aan dit verbod hoeft geen rechter te pas te komen, omdat het duidelijk is dat de inbreuk onherstelbare schade zal opleveren

Wat als je zelf beschuldigd wordt van inbreuk?

Veel mensen staan niet stil bij het bestaan van copyright op een werk, zeker niet wanneer zij geen copyrightteken (©) vermeld zien staan. Een brief van een jurist die de maker vertegenwoordigt kan dan ook behoorlijk schrikken zijn. Vaak eist men flinke bedragen. Je hoeft hier niet zomaar mee akkoord te gaan. Vaak is het voldoende om het gekopieerde werk te verwijderen. Lukt dit je niet meteen, schrijf dan een brief met de vermelding dat je dit zo snel mogelijk doet. Op die manier kun je hoge boetes in de meeste gevallen vermijden.

Licenties

Wil je als maker zelf het copyright over je werk blijven behouden, maar wel toestaan dat anderen het op een bepaalde manier of voor een bepaalde periode kunnen gebruiken? Dan kun je met licenties gaan werken. Je staat iemand dan toe om iets onder voorwaarden openbaar te maken en te verspreiden. Het auteursrecht ligt dan nog steeds bij jou. Het is gebruikelijk dat de andere partij je hier een redelijke vergoeding voor betaalt. Echter is het niet zo dat iemand middels betaling altijd een licentie kan krijgen. Je bepaalt helemaal zelf wanneer je deze wel of niet afgeeft.

Creative Commons

Creative Commons is in het leven geroepen om het afgeven van licenties voor zowel makers als gebruikers van een werk overzichtelijker en eenvoudiger te maken. Met behulp van dit licentiesysteem geef je anderen een bepaald gebruiksrecht. Je hebt hierbij de keuze uit zes standaardlicenties. Dit van oorsprong Amerikaanse idee werd ontwikkeld om open inhoud te bevorderen en creatieve werken vrijer beschikbaar te stellen dan bij het traditionele auteursrecht.

Overdracht van het auteursrecht

Met het afgeven van licenties blijf je als maker zelf het copyright behouden, maar met het overdragen van je auteursrechten is dat niet het geval. Je kunt je rechten geheel of gedeeltelijk overdragen. Zo kun je bijvoorbeeld het auteursrecht overdragen aan iemand om van je roman een film te maken. Het recht om van je roman een theaterstuk te maken behoud je zelf. Deze dingen kun je dus stuk voor stuk apart overdragen. Overdracht moet je altijd in een akte, oftewel een schriftelijke overeenkomst vastleggen. In de praktijk wordt dit regelmatig vergeten, wat tot lastige situaties kan leiden.

Hoe lang is copyright geldig?

Heeft een maker van een werk het auteursrecht altijd zelf gehouden? Na zijn of haar overlijden komt het dan in handen van de erfgenamen. Deze worden dan de nieuwe auteursrechthebbenden. Het auteursrecht komt zeventig jaar na het overlijden van een maker te vervallen. Voor personen of partijen waaraan reeds bepaalde rechten waren toegezegd of overgedragen, verandert er niets. Zij kunnen verdergaan met het kopiëren en verspreiden van het werk. Dit geldt niet alleen voor de meest bekende werken als boeken, films en muziek, maar ook voor werkgevers die het auteursrecht hebben op een werk dat hun werknemer heeft vervaardigd.

Persoonlijkheidsrechten

Behalve auteursrechten bestaat er ook nog zoiets als persoonlijkheidsrechten. Zelfs wanneer je je auteursrecht aan iemand hebt overgedragen, kun je toch optreden tegen bepaalde handelingen waarmee inbreuk op jouw persoonlijkheidsrechten plaatsvindt. De maker heeft namelijk een nauwe band met zijn werk. Wordt het werk door een andere partij aangetast of zelfs verminkt? Tegen deze wijzigingen kan een maker zich verzetten. Het verzet moet niet in strijd zijn met de werkelijkheid. Met andere woorden: bij zeer kleine aanpassingen zal verzet niet worden gehonoreerd. Persoonlijkheidsrechten zijn in tegenstelling tot auteursrechten niet overdraagbaar.

Het copyrightsymbool

Nederland behoort tot de ondertekenaars van de Berner Conventie, die onder andere stelt dat aan bescherming van het auteursrecht geen formaliteiten vooraf hoeven te gaan. Ook het copyrightsymbool © is niet nodig om auteursrechtbescherming te verkrijgen. Dit neemt echter niet weg dat het behoorlijk zinvol kan zijn om dit symbool toch te gebruiken voor je werken. Sommigen zijn zich namelijk niet bewust van auteursrechten op een werk en worden middels dit teken als het ware wakker geschud. Ook kwaadwillenden kunnen op deze manier worden ontmoedigd; je toont met het symbool immers aan dat je als maker weet welke rechten je hebt.

Het uiteindelijke doel van copyright

Het hoofddoel van copyright is het beschermen van het geestelijk eigendom van makers en tegelijkertijd het waarborgen van de vergoeding die hiermee gemoeid gaat. Dit betekent dat de maker van een werk de enige is die mag beslissen over de exploitatie ervan. Zo wordt misbruik door anderen, wat tot inkomstenverlies en reputatieschade kan leiden, tegengegaan. Met hetzelfde auteursrecht worden makers zo indirect gestimuleerd om creatief te blijven.